Jak czytac Biblię? - streszczenie

Kaznodzieja powinien (miedzy innymi) czytać. Czytać o tym jak rozwijać swoje umiejętności, by lepiej służyć Kościołowi. Ale nade wszystko powinien czytać Słowo Boże. Nic nie może zastąpić lektury Pisma Świętego. Ale oprócz samej Biblii kaznodzieja powinien czytać książki, które pomogą mu w rozumieniu Księgi nad księgami.

Poniżej zamieszczam streszczenie książki "Jak czytać Biblię? Gordona D. Fee i Douglasa Stuarta, WYDAWNICTWO JR SZORC.
Streszczenie powstało, jako praca na zajęcia w Szkole Kaznodziejstwa Ekspozycyjnego. Zachęcam do lektury, najpierw streszczenia, a potem samej książki.
Miłej lektury.

Jak czytać Biblię?

Gordon D. Fee
Douglas Stuart

1.Wstęp: potrzeba interpretacji.
Często można spotkać się z opinią, iż Pisma Świętego nie należy interpretować, lecz czytać i stosować. Wypowiadający taki sąd często nie zdają sobie sprawy, iż każdy czytelnik Biblii dokonuje zawsze jakiejś interpretacji. Koniecznym zaś jest by Boże Słowo było czytane, interpretowane i rozumiane zgodnie z pewnymi zasadami, które spowodują lepsze zrozumienie tekstu, a tym samym właściwsze zastosowanie. Ponieważ Biblia jest księgą zarówno ludzką jak i boską potrzebna jest szczególna uwaga i wnikliwe czytanie, by nie popełnić błędów w interpretacji i nie doczytywać się treści, których w Piśmie Świętym nie ma.
Są dwa zadania, które stoją przed czytelnikiem Biblii; egzegeza i hermeneutyka. Egzegeza jest to uważne czytanie tekstu i stawianie do niego właściwych pytań. Pytania te muszą dawać odpowiedzi dotyczące kontekstu historycznego i kontekstu literackiego, a także odnosić się muszą do samej treści. Drugim zadaniem (hermeneutyka) jest znaleźć odpowiedź dotyczącą bezpośrednio czytelnika. Po odpowiedzi na to; jak rozumieli ten tekst ówcześni (egzegeza) należy przejść do tego; jak rozumieć ten tekst dziś (hermeneutyka).

2.Podstawowa pomoc – dobre tłumaczenie.
Przeważająca większość czytelników Biblii nie zna oryginalnych języków, w których zostało napisane Pismo Święte (hebrajski, aramejski, grecki), koniecznym jest więc korzystanie z tłumaczeń. Tłumaczenie Biblii jest więc podstawową pomocą przy czytaniu i studiowaniu Słowa Bożego. Oznacza to, że czytelnik musi dokonać wyboru; jakich tłumaczeń będzie używał. Pożyteczne jest korzystanie z jednego dobrego tłumaczenia w codziennym rozważaniu, i korzystanie z dodatkowych przekładów w celu wyjaśniania i lepszego rozumienia trudniejszych i spornych fragmentów.
Pojawia się dylemat; na podstawie jakich przesłanek dokonywać wyboru tłumaczenia? Tłumacze Biblii stają przed ogromnym zadaniem i wielką odpowiedzialnością. Z jednej strony; czy tłumaczyć dosłownie, czy dynamicznie. W rzeczywistości trudno zachować przyjęty sposób tłumaczenia i często mamy do czynienia z przekładami, które oscylują pomiędzy tymi dwiema metodami tłumaczenia.
W języku polskim nie mamy tak wiele przekładów, z których można by wybierać. Warto jednakże korzystać z kilku przekładów:

• Biblia Gdańska,
• Biblia Warszawska (niesłusznie zwana brytyjką),
• Biblia Tysiąclecia (szczególnie wydanie piąte, jubileuszowe, z roku 2000),
• a także ostatnio wydany Nowy Testament z Psalmami w przekładzie ekumenicznym.

3.Listy – uczenie się myślenia w kontekście.
Nowotestamentowe listy wydają się szczególnie łatwe do interpretacji, jednakże może to być złudne. By zrozumieć co oznaczały one dla ówczesnych czytelników musimy zająć się egzegezą, która może sprawić kłopoty. Problemy wynikają z kilku przyczyn. (1) Listy nie są jednolite. Jedne są epistołami, a inne mają charakter nieliteracki, są niejako zwykłymi listami adresowanymi do konkretnych adresatów. (2) Listy są dokumentami okazjonalnymi. Oznacza to, iż odpowiadają na konkretne pytania i sytuacje występujące w pierwszym wieku. Niestety właśnie to powoduje problemy podczas interpretacji, często musimy najpierw odkryć na jaki problem są odpowiedzią, by właściwie zrozumieć samą treść listu. (3) Listy, mimo iż zawierają teologię nie są w pierwszym rzędzie rozprawami teologicznymi. Jest to raczej teologia w praktyce, a więc odpowiadająca na konkretną potrzebę.
By zrozumieć właściwie listy, należy zająć się kontekstem historycznym w jakim powstały. W tym celu warto sięgnąć po słownik biblijny, komentarz, należy również przeczytać cały list, a jeszcze lepiej zrobić to wielokrotnie. Pozwoli to na odkrycie ogólnych spostrzeżeń, a w kolejności możemy przejść do podzielenia listu na logiczne części. Kolejną czynnością będzie przyjrzenie się kontekstowi literackiemu, czyli próba podążania za argumentacją autora.
Takie myślenie akapitami i logicznym ciągiem argumentacji pomoże nam odkryć rzeczywisty sens słów, które adresowane były do pierwotnych adresatów.

4.Listy – pytania hermeneutyczne.
Jeśli chodzi o interpretację listów istnieje kilka zasad, którymi należy się kierować. (1) Zasadą podstawową jest to, iż tekst nie może oznaczać czegoś innego niż znaczył dla autora i czytelników. (2) Jeśli mamy do czynienia z przypadkiem gdy nasze sytuacje życiowe są porównywalne do realiów ówczesnych, w takim przypadku Boże Słowo jest takie samo wtedy i teraz. Pojawia się jednak problem rozszerzonego zastosowania, gdy istnieją porównywalne szczegóły i konteksty. W takim przypadku Boże Słowo powinno być "ograniczone" do swego pierwotnego znaczenia. Kolejnym utrudnieniem jest problem nieporównywalnych szczegółów. Podsumować to można stwierdzeniem, iż to co listy określają za nieistotne, możemy również określić jako kwestie nieistotne; pokarmy, święta. Nie mają one natury moralnej lecz kulturową. I w tym miejscu pojawia się kolejny problem – relatywizmu kulturowego. Zajmując się egzegezą i hermeneutyką listów musimy pamiętać i zwracać szczególną uwagę na różnice kulturowe pomiędzy pierwszym, a naszym stuleciem. Jak również "wyławiać" co jest zdeterminowane przez ówczesną kulturę i wymaga przeniesienia "ducha" tekstu, jego istoty, a nie dokładnej metody. Należy również przypomnieć, iż listy jako dokumenty okazjonalne są raczej przedstawieniem teologii stosowanej. Stąd wynikają pewne nasze ograniczenia w wiedzy teologicznej.

5.Opowiadania starotestamentowe i odpowiednie ich zastosowanie.
Opowiadania są niezwykle cenne, pokazują bardzo wyraźnie Boże zaangażowanie w życie człowieka, także ukazują Boże zasady. Opowiadanie jest najbardziej powszechnym rodzajem literackim występującym w Biblii. Celem ich jest pokazanie Boga jako działającego wśród ludzi i działającego przez nich. Opowiadania wywyższają Boga, pomagają nam Go zrozumieć. Nie są alegoriami i nie posiadają ukrytych znaczeń, jak również nie odpowiadają na wszystkie pytania dotyczące danej kwestii. Nie zawsze płynie z nich bezpośrednia nauka, lecz raczej podkreślają Boży charakter, nauczają w sposób ukryty (poprzez ilustrację, przykład). Nie każde poszczególne opowiadanie posiada własny morał, może wchodzić w skład większej części. Nie należy również doszukiwać się znaczenia każdego szczegółu czy zdarzenia wchodzącego w skład opowiadania.
Powinniśmy sobie zdawać sprawę, iż opowiadania starotestamentowe są relacjonowane na trzech poziomach. (1) Biorą udział w przedstawianiu Bożego planu dla ludzkości, (2) ukazują wydarzenia skupiające się wokół Izraela, jak również (3) zawierają historie poszczególnych ludzi. Każde opowiadanie z poziomu najniższego (3) jest częścią planu dotyczącego narodu wybranego (2), natomiast wszystko razem jest wpisane w nadrzędny Boży plan odkupienia (1).
Należy również pamiętać, iż opowiadania starotestamentowe zwykle nie podają w sposób bezpośredni zasad doktrynalnych, lecz raczej są obrazami do nich. Stanowią zapis tego co się wydarzyło i niekoniecznie muszą posiadać własny morał. Często czyny ludzi niekoniecznie są przykładami do naśladowania, i nie zawsze są osądzone jako dobre lub złe. Opowiadania są podane w sposób wybiórczy i niepełny, występuje w nich tylko to co natchniony autor uznał za stosowne. Celem opowiadań nie jest również odpowiedź na wszystkie nasze pytania teologiczne. Opowiadanie raczej uczy w sposób ukryty, rzadziej w otwarty. A główną postacią wszystkich opowiadań jest działający Bóg.
Czytając opowiadanie starotestamentowe należy skoncentrować się na najprostszym znaczeniu, umieszczać je w kontekście, nie koncentrować się natomiast na poszczególnych słowach i wyrażeniach, nie łączyć elementów na siłę, nie zmieniać definicji i znaczeń.

6.Dzieje Apostolskie – zagadnienie precedensu historycznego.
Przy czytaniu i interpretacji Księgi Dziejów Apostolskich należy pamiętać przede wszystkim o zasadach dotyczących opowiadań. Pojawia się jednak problem ponieważ często księga ta czytana jest jakby podawała i ustalała normy postępowania. Dzieje funkcjonują jako wzorzec dla Kościoła w każdej epoce historycznej, a to powoduje wiele problemów natury hermeneutycznej.
Pomocą w interpretacji tej księgi będzie odpowiedź na pytanie; w jakim celu Łukasz napisał Dzieje? Jaki cel mu przyświecał gdy zapisywał poszczególne wydarzenia i na co chciał zwrócić uwagę czytelnika? Należy zauważyć, iż celem autora nie było opisanie biografii apostołów, organizacja i ustrój kościoła. Także historia Kościoła nie była przyczynkiem do napisania księgi.
Powinniśmy zwrócić szczególną uwagę na to, że jeśli nie mamy wyraźnego nakazu, iż mamy coś zrobić to, to co zostało opisane nie może spełniać roli wzorca. Wszystko co jest opisane jako precedens znajduje się na poziomie dodatkowym. Tak więc, gdy opowiadanie miało za zadanie nauczyć jakiejś prawdy należy uznać je za normatywne. Natomiast reszta nie może stać się pierwszorzędna, chociaż powinna służyć jako dodatkowe potwierdzenie nauki płynącej z innych fragmentów.

7.Ewangelie – jedna historia w wielu wymiarach.
Cały materiał zawarty w Ewangeliach można podzielić na opowiadania o Jezusie i nauczanie/ wypowiedzi Jezusa, nie powinno więc być z interpretacją Ewangelii żadnych problemów. Niestety, Ewangelie są wyjątkowym gatunkiem literackim, co stwarza różne problemy natury egzegetycznej. Także hermeneutyka nie przebiega gładko, a to z powodu trudności jaka wiąże się ze zrozumieniem Królestwa Bożego. W pewnym sensie Ewangelie zmuszają, by przekazywać je jak najbardziej zrozumiale słuchaczom w naszych czasach, osadzonych w innej kulturze i mentalności.
Gdy mówimy o egzegezie Ewangelii musimy myśleć o historycznym tle Jezusa, oraz o historycznym tle autorów Ewangelii. Kolejnym wyzwaniem jest to, iż wiele wypowiedzi i nauk Jezusa przekazywano bez ich pierwotnego kontekstu. A przy interpretacji trzeba brać również pod uwagę kontekst historyczny każdego autora i oczywiście to, iż mamy cztery Ewangelie.
Studiując jakiś fragment Ewangelii powinniśmy pamiętać, iż posiada on odpowiedniki u innych ewangelistów, choć jednocześnie nie możemy "przesadzić". Należy być świadomym, iż każda z Ewangelii ma swoje cechy charakterystyczne. Ważny jest np., cel jaki przyświecał Ewangelistom w ich pracy. Także pomocny okaże się układ i kompozycja każdej ewangelii, który powstawał w wyniku selekcji i adaptacji.
Znaczenie i zrozumienie nauki Jezusa powinno być przeniesione do kontekstu współczesnego świata. I tak np. opowiadania pełnią rolę ilustracji do nauczania i dziś należy rozumieć je jako ilustrację, a przedstawiać tak, by stały się zrozumiałe współcześnie. Kluczowym elementem jest również rozumienie pojęcia Królestwa Bożego. Nie właściwe spojrzenie może doprowadzić do powstawania wielu problemów, których można uniknąć i znaleźć ich rozwiązanie.

8.Przypowieści i zrozumienie ich przesłania.
Trzeba sobie powiedzieć, iż przypowieść, czy też raczej wypowiedzi, które określamy w ten sposób, są różnych rodzajów. I tak istnieje: metafora, epigram, właściwa przypowieść, podobieństwo, porównanie. W większości przypadków zadaniem przypowieści jest wywołanie określonej reakcji u słuchaczy. Tak, więc celem, najpierw egzegezy, a potem hermeneutyki jest przywrócenie oryginalnego "smaku" przypowieściom we współczesnych czasach.
Jednym z kluczy do rozumienia przypowieści jest określenie; kim byli ich pierwotni odbiorcy. Jest to o tyle istotne, iż znaczenie przypowieści pozostaje w ścisłym związku z tym jak ją pierwotnie przyjmowano. Natomiast w przypadku przypowieści "bez kontekstu historycznego" potrzebują, by odnaleźć w nich punkty odniesienia. Jest jeszcze jeden "gatunek" przypowieści – mówiące o Królestwie Bożym. Te należy odczytywać jako wezwanie do opowiedzenia się wobec Jezusa i Jego misji.
Zadaniem hermeneutyki, w przypadku przypowieści jest pobudzenie słuchaczy tak, by odczuli te same lub podobne uczucia jak ówcześni słuchacze.

9.Zakon – Boże wymagania wobec Izraela.
W większości przypadków gdy Biblia używa sformułowania zakon, mówi o tej części Pisma Świętego, która zawarta jest pomiędzy 20 rozdziałem Księgi Wyjścia, a końcem Księgi Powtórzonego Prawa. Choć także zakon to wszystkie (5) Księgi Mojżeszowe. Czasem również może oznaczać cały Stary Testament. Są to przykazania, które Izraelici mieli wypełniać jako naród wybrany w dowód lojalności wobec Boga. Podstawowym problemem jaki pojawia się podczas interpretacji tych fragmentów, jest to czy te nakazy mają zastosowanie do nas współczesnych?
Należy przede wszystkim pamiętać, iż zakon jest przymierzem starotestamentowym, lub inaczej jest testamentem. Lecz Stary Testament nie jest naszym testamentem. Żadne z praw Starego Przymierza nie obowiązuje chrześcijan, jeśli nie zostało powtórzone w Nowym Testamencie, a wiele wymagań Starego Testamentu nie zostało odnowionych. Jedynie ta część Starego Testamentu, która wyraźnie została powtórzona i odnowiona w Nowym Testamencie jest wiążąca dla chrześcijan; Dekalog oraz przykazanie miłości Boga i bliźniego.
Mimo tego zakon jest nadal istotną częścią Słowa Bożego i spełnia rolę wzorca. Jednocześnie z zakonu przebija prawda, iż człowiek nie jest w stanie podobać się Bogu. Możemy również wiele nauczyć się o Bogu i Jego sprawiedliwości. Właściwe zrozumienie otworzy nam oczy na Boże miłosierdzie i łaskę.
Przystępując do rozważanie tej części Słowa Bożego należy pamiętać, iż to natchnione Słowo Boga nie jest przykazaniem skierowanym bezpośrednio do nas, jako historia Izraela nie obowiązuje chrześcijan (z wyjątkiem praw odnowionych w Nowym Testamencie). Prawo Starego Testamentu pokazuje Bożą sprawiedliwość i miłosierdzie, i jest swego rodzaju przykładem wzorców odpowiednich zachowań.

10.Prorocy – Strażnicy Przymierza w Izraelu.
Księgi prorockie są najliczniejszą grupą ksiąg w Piśmie Świętym i zawierają różnorodne i bogate w swej treści przesłanie od Boga. Jednocześnie są to księgi, które sprawiają najwięcej trudności przy czytaniu i interpretacji.
Prorocy zapowiadali przyszłe wydarzenie, lecz zwykle była to najbliższa przyszłość Izraela, Judy i okolicznych narodów. Ważne jest podkreślenie, iż nie jest to nasza przyszłość. Jednak głównym zadaniem proroków było przemawianie w imieniu Boga do ludzi im współczesnych. Księgi prorockie są zwykle zbiorami wypowiedzi prorockich, stąd wynika trudność rozpoznawania tła i kontekstu historycznego (pomocne mogą być w tym słowniki biblijne, komentarze, a także podręczniki biblijne). Dodatkowym problemem może okazać się, to iż często wypowiedzi proroków są w formie poetyckiej. Jeśli chodzi o kontekst historyczny, należy zwracać uwagę na jego rodzaj (szerszy lub węższy). Nie wolno przy tym wszystkim zapominać o funkcji proroctwa; prorocy nawoływali do przestrzegania Bożych praw, a przesłanie pochodziło od Boga, wypowiedzi zaś, dotyczą całego narodu, lub grup (plemion), a więc mają charakter zbiorowy. I choć zmienia się forma to zasadniczo przesłanie proroków było to samo przesłanie jakie Bóg dawał od początku.
Tak jak w przypadku listów należy wyrobić w sobie nawyk czytania akapitami, tak w przypadku ksiąg prorockich należy myśleć proroctwami. Trzeba niejako wyłapywać, gdzie kończy się jedna wypowiedź prorocka, a zaczyna inna. Kolejnym krokiem (niezmiernie istotnym) jest poznanie różnych form wypowiedzi z jakich korzystali prorocy.
Jeśli uda nam się odkryć przesłanie proroctw jakie docierało do ówczesnych, będziemy mogli dostrzec znaczenie tych słów dla naszego życia. Zasadniczo należy pamiętać, iż Bóg poprzez proroków nawoływał lud Izraela do zachowywania należytej równowagi pomiędzy właściwą wiarą, a postępowaniem.

11.Psalmy – Modlitwy Izraela i nasze.
W przypadku psalmów, problem z ich interpretacją wiąże się przede wszystkim z ich charakterem. Psalmy zawierają (oprócz słów Boga skierowanych do ludzi) słowa skierowane do Boga lub wyrażają prawdy o Nim, jest to związane z charakterem psalmów, które są głównie modlitwami i hymnami. Przez to psalmy są ogromną pomocą w modlitwie, pokazują nam również postępowanie Boga a także Jego charakter.
Jedną z najważniejszych rzeczy o której należy pamiętać przystępując do rozważania psalmów jest to, iż są one wierszami muzycznymi. Jest więc to poezja, która ma za zadanie przemawiać do umysłu przez serce. Ich celem jest wywołanie określonych uczuć i emocji, słownictwo celowo jest metaforyczne.
Psalmy jako gatunek literacki dzielą się na kilka rodzajów, istotną rzeczą jest, by je rozróżnić. I tak są psalmy: dziękczynne, żałobne, chwały, historii zbawienia, świętujące i potwierdzające Przymierze, także psalmy mądrości i psalmy wiary. Każdy z rodzajów posiada swoją formę, spełniał również określoną funkcję w życiu Izraela.
Czytając psalmy powinniśmy nauczyć się rozpoznawać występujące wzorce (powtórzenia słów, psalmy alfabetyczne i wyliczenia). Psalmy należy czytać całościowo ponieważ stanowią one pewną jedność literacką.
Psalmy są utworami, które zachęcają do rozmyślania i pamięci o tym co uczynił Bóg. Zachęcają do modlitwy, dziękczynienia, są przewodnikami w uwielbianiu Boga i choć nie zawierają bezpośredniego nauczania to są skarbnicą przykładów; w jaki sposób możemy zwracać się do Boga.

12.Mądrość – wtedy i teraz.
Przystępując do egzegezy i hermeneutyki ksiąg mądrościowych (Księga Kaznodziei Salomona, Przypowieści Salomona, Księga Hioba oraz kilka psalmów) należy pamiętać, iż ten rodzaj literatury jest nam współczesnym obcy. To może być powodem niewłaściwego zastosowania literatury mądrościowej. Często czytane są tylko ich fragmenty, występuje problem z rozumieniem terminów i kategorii, a także niezrozumienie argumentacji w sentencjach. Przy literaturze madrościowej należy pamiętać, iż jest ona poświęcona przede wszystkim ludziom i ich postępowaniu, a więc stosowaniu prawd w życiu.
Literatura mądrościowa to także poezja, stąd wielka ilość paralelizmów, porównań, metafor. Występują także podobieństwa, alegorie, jak również zagadki.
Literatura mądrościowa powinna również być czytana całościowo, a nie wybiórczo, by nie zatracić jej prawdziwego przesłania. Literatura ta jest najczęściej poetycką wskazówką do dobrego postępowania.

13.Objawienie – wizje sądu i nadziei.
Jak przy egzegezie każdej innej księgi biblijnej także w przypadku Księgi Objawienia należy rozpocząć od omówienia jej rodzaju literackiego. Księga ta jest wyjątkowa ponieważ łączy w sobie trzy rodzaje literackie; apokalipsę, proroctwo i list. Te wyjątkowe połączenie może powodować kłopoty w egzegezie. Jednak rozważając tę księgę koniecznym jest również stosowanie podstawowych zasad egzegetycznych. (1) Określenie intencji autora. Należy pamiętać o tym, iż znaczenie Objawienia musiało być zrozumiałe dla pierwotnych czytelników. (2) Objawienie jako księga prorocza może posiadać znaczenie dodatkowe. (3) Wskazówki do rozumienia księgi znajdują się w niej samej. (4) Istnieją dodatkowe trudności, które wynikają z istnienia wielu obrazów w tekście.
Pamiętając o kontekście nie możemy nie wspomnieć o ucisku. Ucisk (prześladowanie) i sąd (gniew) są istotnymi czynnikami tła historycznego. Jeśli zaś chodzi o kontekst literacki, należy pamiętać, iż poszczególne wizje i obrazy są integralną częścią całej księgi.
Problemy hermeneutyczne, które się pojawiają dotyczą najczęściej niezrozumienia lub "poplątania" czasów ówczesnych i obecnych z rzeczywistością eschatologiczną. Należy także pamiętać, iż obrazy są wizją przyszłości, a nie dokładnym "wykresem" - przedstawieniem przyszłych zdarzeń.

14.Dodatek: korzystanie z komentarzy i ich ocena.
Przy studiowaniu Pisma Świętego koniecznym staje się sięganie do dobrych komentarzy. Najlepiej gdy są to komentarze do każdej księgi biblijnej. Dobry komentarz powinien zawierać takie istotne rzeczy, jak; źródła i informacje dotyczące kontekstu historycznego, odpowiedzi na trudniejsze zagadnienia w treści Słowa Bożego, oraz podawać większość interpretacji trudniejszych fragmentów, wraz z ich argumentacją. Celem korzystania z komentarzy jest lepsza egzegeza. Z pomocy komentarza należy korzystać dopiero pod koniec pracy własnej, by niejako skonfrontować własne rezultaty. A także zwrócić uwagę na rzeczy, które zdażyło nam się pominąć.
Dobry komentarz powinien spełniać pewne kryteria:

• powinien być to komentarz pomocny w egzegezie, na pierwszym miejscu odpowiadający na pytania dotyczące treści Pisma Świętego,
• najlepiej gdy opierał się będzie na oryginalnych językach,
• podaje wszystkie znaczenia tekstu wraz z argumentacją za i przeciw,
• omawia zagadnienia dotyczące krytyki tekstu,
• omawia tło historyczne,
• posiada bibliografię pomocną przy dalszym studiowaniu,
• informuje o kontekście historycznym koniecznym do zrozumienia księgi.